Hem bir kaos majisyeni, hem de bir ressam olan Austin Osman Spare kimdir? Sanat tarihinde adı çok sık anılmasa da, Austin Osman Spare benim için her zaman büyüleyici bir figür olmuştur. Spare, yalnızca resim sanatıyla değil, aynı zamanda özgün okült çalışmalarıyla da tanınan bir isimdi. Bilinçdışı ile bilinçli zihin arasındaki geçişleri sanatı aracılığıyla ifade etmiş sıra dışı bir sanatçıdır. Onun eserlerine baktığımda, yalnızca estetik bir tatmin yaşamıyor, aynı zamanda zihinsel bir yolculuğa çıkmış gibi hissediyorum.
Spare, yaşadığı dönemde “deha” olarak nitelendirilmesi gereken bir isimdi ve özellikle “ucube” diye nitelendirebileceğim çarpık portreler konusundaki ustalığıyla tanınıyordu. Ancak onun resimleri yalnızca fiziksel bedeni değil, ruhsal katmanları da yansıtmayı amaçlıyordu. Eserlerinde Sembolist öğeleri, Art Nouveau’nun kıvrımlı ve mistik estetiğiyle birleştiren Spare, adeta rüya ile gerçeklik arasındaki o silik çizgide çalışıyormuş hissi verir.
Sanattan Okültizme Uzanan Bir Yol
1886’da Londra’da doğan Austin Osman Spare, doğduğu yüzyılın çok ötesinde yaşamış biriydi. Daha çocuk yaşlarda sanata yönelmiş, Royal College of Art’tan burs kazanmış, hatta yaz sergisinde eserleri sergilenen en genç sanatçılardan biri olmuştur. Bunların hepsi kulağa “başarılı sanatçı profili” gibi gelse de Spare’in asıl hikâyesi, sistemin dışına çıkmaya karar verdiği anda başlıyor.
Okulda verilen klasik eğitimi pek benimseyememiş ve öğretilenlerden rahatsızlık duymuş, bu sayede kendi yoluna gitmeyi seçmiş. İyi ki de öyle yapmış. Çünkü onun yarattığı dünya, başka türlü ortaya çıkamazdı. Sadece bir ressam değil, aynı zamanda yoğun şekilde okültizmle ilgilenen biriydi. Bu da işlerine öyle bir derinlik kazandırıyor ki, baktığınızda yalnızca bir çizim değil, adeta bilinçdışınızda saklı kalan o arkaik bilgi gün yüzüne çıkıyor.
Austin Osman Spare kimdir?
Bir dönem Londra’da, Brixton Road civarındaki bir bodrum katında yaşadı. Hayatını, yaptığı resimleri yerel barlarda satarak kazandı. Belki lüks bir yaşamı yoktu ama büyük bir özgürlüğü vardı. Bu özgürlüğü de hiç boşa harcamadı. Proto-sürrealizm üzerine kafa yordu, Taoist felsefeyle ilgilendi, sembollerin ve bilinçdışının izini sürdü. Sanatını ve düşünsel dünyasını daha da derinleştirdi. Bir noktada Aleister Crowley ile de karşılaştı. Spare, Crowley’in The Equinox dergisinde yayınlanmak üzere birkaç çizim gönderdi ve ödeme olarak pahalı bir ritüel cüppesi aldı.
Ekonomik Zorluklardan Zirveye
I. Dünya Savaşı’nın ardından, Austin Osman Spare için hayat pek de kolay ilerlemedi maalesef. Ekonomik olarak zor zamanlar yaşamış ve ayakta kalabilmek için daha “ticari” işler yapmaya başlamıştı. Kimi zaman bu duruma üzülüyorum fakat bir yandan da hayatta kalmak için sanatından ödün vermeden farklı yollar araması ilham verici.
1930’da Godfrey Phillips Gallery’de açtığı Experiments in Relativity sergisi, dönemin film yıldızlarının portrelerinden oluşuyordu ve beklenmedik şekilde büyük ilgi gördü. İnsanlar resimlerini görmek için sergiye akın etti. Belki de Spare’in en görünür olduğu dönem buydu.
Austin Osman Spare kimdir?
Austin Osman Spare’in Majikal Çalışmaları
Austin Osman Spare, büyük beceri ve özgünlüğe sahip bir ressam ve çizimci olarak, okültizm alanında bugüne kadar dünya genelinde neredeyse hiç bilinmeyen araştırmalar yürütmüştür. Ancak 1956’daki ölümünün ardından, sanatı aracılığıyla büyük ölçüde ifade ettiği psiko-büyüsel felsefeye ışık tutan çok sayıda materyal keşfedildi. Spare, büyü anlayışını anlatırken çoğu zaman kendisini “Zos” adını verdiği bir figür ya da kavramla ilişkilendirir. Bu kavramı “The Book of Pleasure” (1913) adlı eserinde şöyle açıklamıştır: “Bedeni bütün bir şekliyle bir Zos olarak adlandırırım”
Peki neydi bu Zos? Spare için Zos, yalnızca bir benlik tanımı değil, sanatının simyasını gerçekleştirdiği, aynı zamanda bireysel büyü pratiğini de yaşama geçirdiği bir tür felsefi imbikti. Bu kavramı tamamlayan sembol ise “Kia”ydı. Ya da onun deyimiyle, atmosferik “Ben”. Kia evrensel iradeyi, bilinçdışı akışı temsil ederken, Zos onun dünyadaki etkinlik alanıydı. Zos’un temel teorisi, kişinin en derin benliğinde taşıdığı tüm rüyaların, arzuların, dileklerin, inançların ve aslında zihninde barındırdığı her şeyin, özel bir büyüsel çağırma yöntemiyle beden aracılığıyla somut bir gerçekliğe dönüştürülebileceği fikrine dayanır. Spare, bu sürece “atavistik yeniden diriliş” adını verir. İrade, arzu ve inancın birlikte işlediği bir tür dilek gerçekleştirme yöntemidir bu. Bu süreçte ortaya çıkan coşku, gizli arzuyu görünür bir gerçekliğe ve etkin bir güce dönüştürür.
Peki Spare’in bu sistemi nasıl işliyordu? İlk olarak, irade öylesine güçlü olmalıdır ki, gerekli atavizme ulaşılana dek kozmik hafızanın derinliklerine dalmalı ve bilinçdışındaki bilgiler gün yüzüne çıkmalıydı. İkinci olarak somutlaştırma arzusu, irade ile bağlantı kurmayı teşvik edecek kadar çekici ve etkileyici olmalıdır. Üçüncü olarak, bilinçdışının gizli katmanlarında iş görebilmesi için bir miktar inanç serbest bırakılmalıdır. Böylece bilinç titreşimleri uyanır ve kimlikte sarsıcı, şok edici etkiler zinciri oluşur. Tüm bu süreç bir anlamda Crowley’in “İradenin buyurduğunu yap” cümlesini akla getirmiyor değil.
Austin Osman Spare kimdir?
Düzeni Boz, Gerçeği Yarat: Kaos Büyüsüne Giriş
Tüm bunların yanı sıra kaos büyüsünün de ne olduğundan bahsetmek gerekir. Kaos büyüsüne ilgi duyanları bir araya getiren en temel düşüncelerden biri, tüm bilgi sistemlerinin aslında toplum tarafından inşa edildiği ve bu sistemlerin kaçınılmaz olarak kültürel önyargılarla yüklü olduğudur. Bana göre bu, büyünün yalnızca sembollerle değil, düşünce kalıplarıyla da oynayan bir tarafı olduğunu gösteriyor. Kaos majisyenliğine göre hiçbir inanç sistemi diğerinden daha “gerçek” ya da daha “doğru” değil. Kaos büyüsünün bu yönünü özellikle etkileyici buluyorum. Çünkü kişiye kendi inançlarını seçme, hatta yaratma özgürlüğü veriyor. Sınırlar kalkıyor, “doğru” ve “yanlış” arasındaki çizgiler silikleşiyor.
Kaos büyücülerini diğer tüm yolların takipçilerinden ayıran en çarpıcı özellik, inançlarını ve düşünce kalıplarını istedikleri zaman, istedikleri şekilde değiştirebilmeleridir. Süreç onlara dünyayı farklı gözlerle görme, gerçekliği bambaşka açılardan deneyimleme imkânı tanır. Sabit fikirler yerine esneklikle, dogmalar yerine bilinçli seçimlerle ilerlerler. Bana göre bu yaklaşım hem radikal bir içsel özgürlük hem de güçlü bir zihinsel esneklik gerektiriyor. Çünkü bazen inandığın şeyi bir günlüğüne bile olsa bırakmak ve yerine başka bir sistemi koymak kolay değil. Ama işte kaos büyüsünün kalbinde tam da bu var: İnanç, araçtır. Gerçeklik ise, bakış açının bir ürünü. Ve bu bakış açısı değiştirilebilir.
Dogmaya Yer Yok!
Austin Osman Spare, 20. yüzyılın başında, klasik okült geleneklerin ötesine geçerek bireysel bilinç ve arzunun gücünü temel alan bir büyü anlayışı geliştirdi. Spare’in büyü anlayışı, herhangi bir dogmaya ya da sabit inanç sistemine bağlı değildi. Geleneksel büyü sistemlerinin hiyerarşisine ve ritüel kalıplarına karşı çıkan Spare, büyünün esas kaynağının insanın bilinçdışı olduğunu savunuyordu. Hatta rivayet odur ki Crowley ile de bu yüzden ters düşmüşlerdir.
Austin Osman Spare, bir sanatçı olarak her şeyden önce, içgüdüsel ve ilkel yaratıcılığın ortaya çıkan ham gücüne ilgi duyuyordu. Geleneksel büyü sistemlerinde yer alan karmaşık sembolik hiyerarşilerle pek ilgilenmiyor, bunun yerine sanatıyla iç içe geçen cinsel enerjiyi kullanarak büyülü ilhamın en saf, en kökensel katmanlarına ulaşmayı amaçlıyordu.
Spare, aşırılıkların adamıydı. Günlerce aralıksız sigara içtikten sonra, bir anda birden bırakırdı, çünkü bu yolla, onun “Gnosis” adını verdiği bilinç haline ulaşmayı hedefliyordu. Ona göre rasyonel düşünceden arındırılmış bu zihinsel boşluk anında, saf niyeti zihne yerleştirmek mümkündü. Ve eğer bu başarıyla gerçekleştirilirse, söz konusu arzu çoklu evrende bir yankı bulacak, kendini gerçekleştirecek ve gerçeklikte somut bir değişim yaratacaktı.
Dip not: Konu hakkında sayfalarca yazmak isterdim ancak bundan sonrası farklı bir boyuta varacağından dolayı sözü burada bırakıyorum. Austin Osman Spare’in büyü pratiklerinin ve içeriğinin ne olduğunu merak ediyorsanız daha derin bir araştırma yapmanızda fayda var.
Referanslar:
Images and Oracles of Austin Osman, Kenneth Grant
Austin Osman Spare'in Büyü ve Kozmolojisi, Sub Press
https://www.academia.edu/50458485/Austin_Osman_Spare